امنیت جنسی دختران و زنان شاغل
امنيت جنسي دختران و زنان شاغل شكننده است !
تعریف جکهای مستهجن، تعریف از زیبایی، تماسهای بدنی ظاهرا تصادفی، تماس بدنی نزدیک با وقاحت بیشتر، تجاوزجنسی و تماس تلفنی ازنمونه های رفتار جنسی درمحیط کار زنان است.
«تعدادی خانم خوشچهره وخوشبرخوردبا آمادگی ۱۲ساعت کارباجوراب سفیدساق بلندموردنیازاست»
بالاگريوه- جمله فوق متن آگهی بسیار مشکوکی بود که دریکی از روزنامههای کثیرالانتشار به چاپ رسیده بود!
آگهی را گذاشتم جلوی خودم و فکر کردم: « اینها با خانم خوش چهره و خوش برخورد چه کار دارند که ۱۲ ساعت باید کار کند و جوراب سفید ساق بلند هم بپوشد؟ مگر قرار است خانم در محیط کار دامن کوتاه به تن داشته باشد که اینها ساق جورابش را اندازه بگیرند و ببینندبلنداست یا کوتاه؟»
این چه نوع آگهی بود ؟! موضوع را با همکارانم در میان گذاشتم و بعد از کلی خنده و دست انداختن صاحب آگهی به عنوان یک متقاضی تماس گرفتم. صدای آن سوی خط منشیای بود که احتمالا خودش هم جوراب ساق بلند سفید به تن داشت! با صدایی پر عشوه گفت: «تشریف بیاورید باید حضوری فرم پرکنید و مصاحبه شوید.» اصرار کردم که تا ندانم نوع کارش چطور است نمیدانم میتوانم ۱۲ساعت کاری را تحمل کنم یانه؟ منشی هم با همان صدای پراز ناز گفت: «نه عزیزم میتونی، کاری ندارد. این جوراب ساق بلند که گفته جزو لباس فرم پیشخدمت است و کار شما پذیرایی از میهمانان در مراسم خاص و خصوصی است. آگهی را هم به آن نحو دادیم تا کسانی که خیلی مقیدند مراجعه نکنند»
یکدفعه شوکه شدم که برای چنین مهمانیهای خاص خصوصی و سوء استفاده از زن بودن خانمهای زیبا نیز میشود در روزنامه آگهی داد. فضایی را تصور کردم که مثل فیلمهای غربی خانمهای زیبا با لباسهای فانتزی پیش خدمت و دامنهای کوتاه و جورابهای سفيد بلند دارند دور و بر میزهاو میهمانان واقعا ویژهشان میچرخند، اما اینجا وطن خودمان است و فیلم هم نیست...»
قدرت بدون تقید
وقتی قدرت مطلق در یک محیط کار در دست مرد باشد و آن مرد به ضوابط اخلاقی پایبند نباشد و نظارت قدرتمندی نیز بر کارهای او نباشد، زنان کارگر و کارمند همیشه در معرض آسیبهای جنسی کلامی و عملی قرار میگیرند. این موضوع در محیطهای خصوصی بیشتر دیده میشود، زیرا ضوابط مشخص بر آنان حاکم نیست.
اگرچه این نوع مشکلات درهمه کشورهادیده میشود،امابروزآن دریک کشور اسلامی بسیاردردناکتر است. آن هم وقتی قانون مدونی درمورد این نوع قانونشکنی وجود نداشته باشد.
انواع خشونت در محیط کار
شکایات زنان ازخشونت جنسی و جنسیتی و عدم امنیت ناشی از آن در محیط کار به چند گروه تقسیم میشود: رفتارهای کلامی، روانی و فیزیکی که منجربه آزارجنسی زنان میشود.
نمونهای ازاین رفتارهای آزار دهنده تعریف جکهای مستهجن، تعریف از زیبایی، تماسهای بدنی ظاهرا تصادفی، تماس بدنی نزدیک با وقاحت بیشتر، تجاوزجنسی و تماس تلفنی آزار دهنده است.
زنان در اثر این رفتارها بیش از اینکه مدعی و محق به شکایت و پیگیری شوند در صورت اعتراض دچار تبعاتی چون اخراج، احساس نا امنی، متهم شدن، به خطر افتادن سلامت روانی، کاهش اعتماد به نفس، از دست دادن شغل، چشمپوشی از ارتقاء شغلی و مزایای شغلی میشوند.
گرچه امنیت جنسی درمحیطهای دولتی بیش ازبخش خصوصی است وحضوربخشی باعنوان حراست میتواند تا حدی عامل بازدارنده اینگونه مزاحمتها باشد، اما هنوز مواردی از سوء استفادههای جنسی (بهرهبرداری و سودجویی از مواهب زنانه شخص) و جنسیتی (تبعیضها وتفاوتهای غیر منصفانه به خاطر زن بودن کارمند) مشاهده میشود و اغلب ازسوی مدیران قدرتمند اعمال میشود.
زنان علیه زنان
حسین-الف، مدیر یک بخش نیمه دولتی است. او که نمیخواهد در مورد جزییات شغلش توضیح دهد میگوید: « مدیر بالادستی ما علاقه خاصی به خانمهای خوش ظاهر دارد و این موضوع را پنهان نمیکند. همین موضوع سبب شده است اگر خانمی مرتب باشد یا ظاهر خوبی داشته باشد و در اداره به جایی برسد و ارتقاپیدا کند، تهمتها و حرفهای رکیکی علیه او زده شود. به شخصه این موضوع را در محیطهایی که حتی مدیران چشم پاکی دارند، اما ارتقای شغلی طبق اصول شایستهسالاری صورت نمیگیرد دیدهام. وقتی کسی ارتقا مییابد، خیلی زود به او تهمت زده میشود و به نظر من این نیز نوعی خشونت جنسی است که زنان علیه یکدیگر روا میدارند.»
گرگهای میشنما
حسن-ح، مسئول حراست در یک اداره است. او در مورد مزاحمتهای معمول گزارش شده میگوید: « در محیط کار هر چقدر محدودیتها و قید و بندها کمتر باشد، اختلاط دو جنس بیشتر میشود و در این شرایط امکان مزاحمت بیشتری برای خانمهاپیش میآید. علاوه بر فشارهای برخی از مدیران برای رفتارهای توام با نرمش از طریق محدود کردن ارتقای شغلی یا مزایای و اضافه کاری، اغلب مردانی که به حریم زنان وارد میشوند در قالب دوست بینظر، خواستگار، همدرد و...به شخص نزدیک میشوند، ولی با عمق یافتن ارتباط مشکل بصورت تقاضاهای غیر معمول بروز میکند.» وی میافزاید: «زنان مطلقه بیش از دیگران در معرض مزاحمت قرار میگیرند.» او به بانوان توصیه میکند که ضمن توجه به حریمهای تعریف شده اسلامی و اجتناب از تنها ماندن بایک مرد در اتاق دربسته، ازنزدیک و صمیمی شدن با همکاران جنس مخالف خودداری کنند و جسارت جنسی همکاران را به حراست گزارش کنند.
بیکاری و ناچاری
افزایش بیکاری در جامعه و پایین آمدن سطح حمایت از زنان شاغل میتواند منجر به تحمل آزار و فشارهای مردان در محیط کار شود و از آنجا که در مسائل ناموسی اغلب قربانی محکوم میشود زنان ترجیح میدهند تحمل کنند و دم نزنند مبادا کار خود را از دست بدهند.
به گزارش دخت ایران، زهرا محمدی، جامعهشناس، اعتقاد دارد بحران بیکاری جسارت زنان را کمتر و وقاحت مردان را بیشتر میکند، زیرا وضع شکننده خانواده و عدم استحکام کاری همسر زن را وامیدارد که شرایط را تحمل کند.
وی میافزاید: «بالا بودن سطح اختیار مدیران و نبودن حمایت قانونی از زنان این آزارها را دامن میزند.»
محمدی کارشناسارشدجامعهشناسی میافزاید:«تهاجم جنس قویتربه ضعیفترهمچون یک غریزه ذاتی درمیان همه موجودات دیده میشود، ولی تفاوت انسان وحیوان قانون وقیودات آن است که جامعه راازیک جنگل بیسر وسامان متمایز میکند.»
جای خالی قانون
قراردادهای اجتماعی فشاراجتماعی وقانونی رابرافرادتحمیل میکنندتاخواسته شان رابردیگران تحمیل نکنند.حقوق زنان درقانون کارمصوب۱۳۶۹فقط به قوانین مربوط به کارهای زیانآوربرای زنان،قانون تنظیم خانواده ومرخصی بارداری و...برمیگردد.در«سیاستهای اشتغال زنان درجمهوری اسلامی ایران»مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی (۲۰/۵/۷۱)نیزضمن تأکیدبرنقش زنان در خانواده به عنوان شغل اصلی آنهامواردی ازتشویق زنان به اشتغال وعدم توجه به بنیان خانواده دیده میشود.در ماده ۵ این مصوبه بیان شده: «باتوجه به نقش زنان درپیشرفت اجتماعی وتوسعه اقتصادی به عنوان نیمی ازجمعیت،بایدتسهیلات لازم برای اشتغال آنها از سوی دستگاههای اجرایی فراهم آید و برنامهریزیهای مناسب حسب اولویت صورت گیرد.»
در«سیاست فعالیتهای بینالمللی زنان» مصوب ۱۶/۲/۱۳۸۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش سیاستهای راهبردی، تلاش برای ایجادعرصههای جدیدومناسب به منظوربه دست گرفتن ابتکار عمل زنان ایران درتصمیمسازیها و تصمیمگیریهای بینالمللی استفاده ازتوانمندیهای زنان درسطوح مختلف مدیریت امور بینالملل و سیاستهای خارجی نظام اسلامی ازسیاستهای مطرح شده برای ارتقای فعالیتهای بینالمللی زنان هستند؛اما مسائل باقیمانده ومهم،همچنان نگرانیهای کلیدی زنان درحین کارباقی مانده است.
قوانین برابری درسطح حقوق پرداختی درتمامی بخشهاچه دولتی وچه خصوصی،ترفیع شغلی زنان ودرنهایت سوءاستفادههای جنسی درمحل کار.
درایران در مواردی ازقبیل آزار جنسی در محل کار (منظوراز آزار جنسی،لزوماتجاوزنیست) که در بسیاری کشورها آزار جنسی محسوب میشود، قانون و حمایتی وجود ندارد.
ازجمله مهمترین دلایل گستردگی ناهنجاری آزار جنسی را در سطح جامعه ایران میتوان فقدان برنامههای آموزشی در دوران تحصیل و محلهای کار، عدم وجود قوانین کیفری برای آزارجنسی و جداسازی جنسیتی دانست، اما در کنار اهمیت فرهنگسازی، قوانین نیز نیازمند بازنگری و انجام اصلاحات در مورد قوانین کار برای زنان است.
جدای ازاهمیت قوانین مدنی درزمینه رسیدگی به مجازات مجرمان آزارهای جنسی،لازم است نظارت بر کارگاههای تولیدی کوچک بیشتر و نظام مندتر شود.
در حال حاضر بسیاری از مؤسسههای کوچک و خصوصی زیر نظر وزارت کار نیستند و در این مجموعهها، حقوق کارگر معمولا بآسانی نقض میشود. با توجه به وجود الگوی اسلامی و همچنین نقش مهم زنان درعرصه اقتصادی وتولیدکشوربه نظرمیرسدبایددرتدوین سیاستها قوانین حمایتی بیشتری ایجاد کرد تا نقش پررنگ زنان در کشور به دور ازتبعیضات جنسیتی تسهیل شود.
چرا تعرض میکنند؟
زهرا محمدی، جامعهشناس و محقق،در گفتگو با گزارشگر دخت ایران، دلیل زیاده روی مردان را در برخوردهای شغلی-جنسیتی، قدرت و برتری شغلی مردان و تربیت غلط خانواده میداند که به مرد در هر موقعیتی اجازه میدهد تا به همکار زن خود نگاه جنسی داشته باشد.
علم به این موضوع که اعتراض زن منجربه متهم شدن خودش میشودازسوی مردان به آنهامیدان میدهدتاهرکارمیخواهندبکنند.
وی میافزاید:«ازسوی دیگر زنان نیزمقصر هستند.کم نیستندزنان جاهطلبی که حیثیت وشرافت زنانه خود را قربانی جاه طلبی خود می کنندوسبب میشوندمردان زنان دیگررانیزباهمان چشم نگاه کنندوازآنان انتظارنرمش داشته باشند.این درحالی است که چشم پوشی ازاعتراض مهاجم راحریص ترمی کند.شرایط خودِ زنان اعم ازپایگاه اقتصادی واجتماعی،تحصیلات،تجردیاتأهل وازهمه مهمتر میزان نیازشان به کاری که انجام می دهند،عواملی مؤثردرمیزان آزارهادرمحیط های کاری محسوب می شود.»
وی تاکید میکند: « باچشم پوشی نکردن از حق اعتراض، تغییر دیدگاهها در مورد افراد قربانی، گسترش انجمنهای حمایت از زنان آزار دیده در حین کار و آگاه کردن زنان نسبت به حقوق اجتماعی، اقتصادی، جنسی خود میتوان این مشکل را کاهش داد، گرچه نمیتوان نادیده گرفت که عدم امکان صحبت در مورد آزارها و تابو بودن آنها خود دلیل دیگری برای سکوت زنان آزار دیده است و خاطره این خشونتها تا مدتها ذهن و روان این زنان را درگیر میکند و بار منفی این خشونت هر لحظه برایشان تکرارمیشود.»وی میافزاید:«وضع قوانین حمایتی برای زنان آزاردیده و نداشتن قضاوت اخلاقی رایج درموردزنان دیگروآگاهی دادن ازطریق آموزش وپرورش به دختران درمقاطع مختلف تحصیلی میتواند از بروز چنین مسائلی در محیط کار بکاهد.»
تعامل